Page 104 - VKBP2

Ãëàãîëû-ñâÿçêè â ñîâðåìåííîì ðóññêîì âûøëè èç
îáùåãî óïîòðåáëåíèÿ (êðîìå ôîðìû 3 ë. åä. ÷. “åñòü”), â
ñâÿçè ñ ÷åì è ïðèõîäèòñÿ äàâàòü ïîÿñíåíèÿ î èõ çíà÷åíèè,
èíà÷å, íàïðèìåð, ñëîâî “ñóòü” ÷àñòî ïîíèìàåòñÿ êàê ñóùå-
ñòâèòåëüíîå ñ íåÿñíûì çíà÷åíèåì Ñð. äîâîëüíî ðàñõîæåå
âûðàæåíèå “ýòî íå ñóòü âàæíî”, êîãäà, åñëè çíàòü çíà÷åíèå
ýòîãî ñëîâà, åäèíñòâåííî ëîãè÷íûì áûëî áû óïîòðåáèòü ñî
ñêàçóåìûì, âûðàæàåìûì ãëàãîëîì ìíîæåñòâåííîãî ÷èñëà,
è îñòàëüíûå ÷ëåíû ïðåäëîæåíèÿ âî ìíîæåñòâåííîì ÷èñëå –
åñòåñòâåííî, äîáàâèâ êàêîå-ëèáî ñóùåñòâèòåëüíîå ïîñëå óêà-
çàòåëüíîãî ìåñòîèìåíèÿ “ýòè”, íàïðèìåð: “Ýòè ïîäðîáíîñ-
òè íå ñóòü âàæíû”.  íåêîòîðûõ ñëó÷àÿõ íåïîíèìàíèå óïîò-
ðåáëåíèÿ ýòîãî ãëàãîëà äîõîäèò äàæå äî òîãî, ÷òî íà ïèñüìå
ïîñëå íåãî ïîìåùàþò òèðå (!).
22 Âîîáùå-òî ñâåòè – ôîðìà åäèíñòâåííîãî ÷èñëà (âìåñòî îæè-
äàåìîãî *ñâåòÿ èëè ñâåòÿòú – íàñò. âð. 3 ë. ìí. ÷. ñâåòÿò), íî íåì ðóñ.
ñîêðàùåííûå íàïèñàíèÿ ÷ðåçâû÷àéíî ÷àñòû â òåêñòàõ ÂÊ;
îïðåäåëèòü ÷èñëî â òàêèõ ñëó÷àÿõ ìîæíî òîëüêî ïî êîíòåê-
ñòó, è òî íå âñåãäà.
23 èðó – ðîä. ï. Èðà, Èðåÿ/ Èðèÿ (ñð. ñàíñêð. ira îñâåæàþùèé
íàïèòîê; îñâåæåíèå, ïîäêðåïëåíèå; çrya áîäðûé, ïîäâèæíûé);
òæ. èðèè, èðýè. Äðóãîå íàçâàíèå Ðàÿ, òæ. Ñâàðãà, íåáåñíîå ìå-
ñòî îòäûõà ïîñëå ñìåðòè. Ðóññê. äèàë. òæ. Âûðèé.
24 Ýòíîíèì, ïåðåäàþùèéñÿ ïîñëåäíåå âðåìÿ â ôîðìå “Ãðå-
êè”, ïðåäñòàâëåí âî Âëåñêíèãå ÷àùå âñåãî ôîðìàìè “Ãðå-
öè” è “Ãðåöü” (ñ ôàðèíãàëüíûì “ã”, ò.å. “êàê óêðàèíñêîå
“ã””, òâåðäûì “ð” ìÿãêèì “ö” è “ü” (“åðü”), ïðåäñòàâëÿþ-
ùèì ñîáîé òàê íàçûâàåìûé “ðåäóöèðîâàííûé ãëàñíûé” ñ
êà÷åñòâîì îñëàáëåííîãî “è”). Íà Óêðàèíå åùå è ñåé÷àñ ãî-
âîðÿò: “Õàé òîái ãðåöü!”, âðÿä ëè âñïîìèíàÿ, ÷òî â äðåâíîñ-
òè “íåõàé òîái Ãðåöü!” îçíà÷àëî “÷òîá òåáÿ Ãðåê îñòàâèë/
íå îáðàòèë íà òåáÿ âíèìàíèÿ!” (ñð. òæ. íèæå ïðèìå÷àíèÿ ê
íåõàòè è ïîíåõúøà), ò.å. ñìûñë áûë ïðîòèâîïîëîæåí íûíåøíåìó.
 ñîâðåìåííîì óêðàèíñêîì ñëîâàðå ñëîâî ãðåöü äàåòñÿ ñî
ñìûñëîì “ôàì. êîíäðàøêà” (õîòÿ, â îáùåì-òî, ÷òî òàêîå íà
ñàìîì äåëå è “êîíäðàøêà”, âðÿä ëè êòî ñêàæåò).
204
Åäèíñòâåííàÿ íåáîëüøàÿ ñëîæíîñòü ñî ñëîâîì “Ãðå-
öè/ Ãðåöü” – ýòî òî, ÷òî â ñîâðåìåííîì ðóññêîì “ö” ïðîèç-
íîñèòñÿ âñåãäà òâåðäî (â îòëè÷èå îò óêðàèíñêîãî).
25 ðóñè – 1. ðîä. ï. æ. ð. åä. ÷. Ðóñè 2. èì., âèí. ï. ìí. ÷. Ðóñû.
Ñîáèðàòåëüíîå (â ôîðìå ìíîæåñòâåííîãî ÷èñëà) ðóñü/ ðóñå,
ìí. ÷. ðóñå/ ðóñèå/ ðóñè/ ðóñû – îò ðóñ <*ðóñú> Ðóñ, ýòíîíèì; ïðèë.
ðóñûé, ñâåòëûé; ìèëûé; ïðèÿòíûé äëÿ âçãëÿäà è ò.ï. (ñð.
ñàíñêð. rukSa áëåñòÿùèé, ñèÿþùèé, îò êîðíÿ ruc áëåñòåòü,
õîðîøî âûãëÿäåòü, íðàâèòüñÿ; rúçant ÿñíûé, ñâåòëûé; áå-
ëûé. Âî âñåõ ýòèõ ñàíñêðèòñêèõ ñëîâàõ êîðåíü îäèí (ñ ÷åðå-
äîâàíèåì ñîãëàñíîé) – rukS/ ruc/ rúç, íî ïîñëåäíÿÿ ôîðìà
âûãëÿäèò áîëåå ñõîæåé ñ ðóññêèì, ò.ê. ñàíñêðèòñêîå “ç”
ñîîòâåòñòâóåò â îäíîêîðåííûõ ñëîâàõ ðóññêîìó ìÿãêîìó “ñ”
èëè “ù”). Î÷åâèäíî, ÷òî, ÷èòàÿ Âëåñêíèãó, íåîáõîäèìî èìåòü
â âèäó ìíîãîçíà÷íîñòü è ìíîãîçíà÷èòåëüíîñòü ñëîâ ñ êîð-
Ñåé÷àñ åùå äîáàâëÿåòñÿ ñìûñë ñëîâà “ðóññêèé” –
“ïîíèìàþùèé ðóññêîå îòíîøåíèå è îáû÷àè” “ïîíÿòëèâûé”,
“ïîñòóïàþùèé/ äåëàþùèé ïî-ðóññêè”. ×òî çíà÷èò “ïîñòó-
ïàòü/ äåëàòü ïî-ðóññêè”? Ýòî çíà÷èò, ïîñòóïàòü/ äåëàòü õî-
ðîøî – òàê, ÷òîáû âñåì ïî ñåðäöó ïðèøëîñü. Õî÷åòñÿ òàêæå
îòìåòèòü, ÷òî Í.Ê. иðèõ ïèøåò â ïóòåâîì äíåâíèêå Öåíò-
ðàëüíî-àçèàòñêîé ýêñïåäèöèè «Àëòàé–Ãèìàëàè»: “Âñ¸ õî-
ðîøåå â Êàøãàðå íàçûâàåòñÿ ðóññêèì. Õîðîøèå äîìà – ðóñ-
ñêèå; õîðîøèå ñàïîãè – ðóññêèå; õîðîøèå êîíè – ðóññêèå;
õîðîøèå òåëåãè – ðóññêèå.” (Ì., 1974, ñ. 146.) Êîíå÷íî, êîã-
äà îí ïèñàë ýòî, òî âðÿä ëè äóìàë î çíà÷åíèè ñëîâà “ðóñ-
ñêèé” â òîì ïëàíå, êàê ýòî ðàññìàòðèâàåòñÿ çäåñü.
26 íå âåõîì – ïåðô. ô. 1 ë. ìí. ÷. íå âåäàëè/ íå âåäàåì (êàê
ðåçóëüòàò), â ïîëíîé (íåýëëèïòè÷åñêîé) ïåðôåêòíîé ôîð-
ìå: ñüìû íåâåõîì. óæè – (âîçì., âàð. èëè âì. óæå, â ìûæåñüìûíåâåõîìó-
æè) íàðå÷., ÷àñò. óæå.  “ñïëîøíÿêå” ìûæåñüìûíåâåõîìóæè ïðåä-
ñòàâëÿåòñÿ âîçìîæíîé âñòàâêà âåðîÿòíî ïîâòîðÿþùåãîñÿ è
îïóùåííîãî ïðè ïèñüìå àâòîðîì ì: êàê ìû æå ñüìû íå âåõîì,
[ì]óæè. Ò.å. “à íàì, ìóæàì, è íåâåäîìî ”. Îïóùåíèÿ íà ïèñü-
ìå ïîâòîðÿþùèõñÿ ãëàñíûõ è, âèäèìî, è ñîãëàñíûõ â òåê-
ñòàõ Âëåñêíèãè íåðåäêè; òàêèå âîññòàíàâëèâàåìûå ïîâòî-
205